در بخش اول این مقاله با مطالعات خطر و ایمنی به شکل مقدماتی آشنا شدیم و مطالبی از جمله لایه های ایمنی ، SIS و لزوم استفاده از هر یک از آنها را فرا گرفتیم . توضیح دادیم که یک پلنت صنعتی همواره نیاز به حفظ ایمنی است و این ایمنی تنها با به روز بودن مهندسین پیمانکار در پروژه ها توسط مطالعاتی که به مطالعات ایمنی و خطر مشهور است (Hazard & Safety Study) امکان پذیر است . در ادامه ی بحث قبلی،این مطلب به مفاهیمی همچون SIL و HAZOP میپردازد:
سطوح یکپارچگی ایمنی (Safety Integrity Level) یا به اختصار SIL چیست ؟
قبلتر با SIS یا همان Safety Instrumented System آشنا شدیم و فهمیدیم سیستمی استاندارد شده برای کنترل بخش های مختلف فرآیند در کنار سیستم کنترل اصلی است و به ایمنی افزوده ی پلنت صنعتی کمک شایانی میکند . SIS معمولاً از یک یا چند سنسور،یک کنترلر و یک عملگر مانند ولو برای عملیات در مواقع نیاز تشکیل میشود . اما اگر در مواقع خطر و نیاز به کارکرد SIS هرکدام از اجزاء دچار مشکل شوند چه؟ اگر کنترلر SIS در لحظه نتواند درست عمل کند ؟ یا سنسور به اشتباه بیفتد و نتواند خطا را تشخیص دهد؟ یا ولو بعد از دریافت فرمان به درستی بسته نشود و اصطلاحاً این اجزاء Fail شوند چه اتفاقی میفتد ؟ باز هم ایمنی به خطر خواهد افتاد . اما اگر این مسئله هم پیش بینی شود ، با انتخاب تجهیزات با کیفیت تر باز هم در بحث ایمنی میتوانیم یک گام جلو تر از خطر حرکت کنیم .
Fail شدن عملکرد یک تجهیز PFD یا Probability of Failure on Demand نام دارد . یعنی تجهیز مدنظر ما از هر بار درخواست چند بار Fail میدهد ؟ یک رگولاتور ولو را در نظر بگیرید.فرض کنید از هر 10 بار دستوری که به آن میدهیم یکبار Fail دهد.PFD این تجهیز 1 بار در 10 بار است یعنی 10%. هرچه PFD پایینتر باشد احتمال Fail شدن کمتر است.در این مرحله مفهومی تحت عنوان SIL مطرح میشود. SIL رابطه ی مستقیمی با PFD دارد و سطوح ایمنی تجهیزات را معمولاً با این مقیاس میسنجند.جدولی که میبینید SIL های مختلف را بیان میکند .هرچه سطح SIL یک تجهیز شماره ی بالاتری داشته باشد آن تجهیز ایمن تر است .
جدول بررسی سطوح یکپارچگی ایمنی
مثالی از سطوح یکپارچگی ایمنی در یک سوئیچ فشار :
تصویری که مشاهده میکنید بخشی از صفحه ی نخست کاتالوگ سوئیچ های فشار برند Kromschroder میباشد. (از طریق فروشگاه آرکا کنترل میتوانید به اطلاعات تکمیلی و اطلاعات خرید این محصول دسترسی داشته باشید) صفحه ی اول کاتالوگ معمولاً مهمترین اطلاعات یک محصول را بصورت خلاصه ذکر میکند. همانطور که میبینید در ردیف اول و در کنار تصویر محصول گواهینامه های معتبری که این مدل از محصول بدست آورده است حک شده است. و در بین آنها گواهینامه ی SIL برای ما قابل توجه است. همچنین در خط آخر متن به این گواهینامه و Level مربوطه اشاره شده است. از لحاظ ایمنی این کاتالوگ به مشتری اطمینان خاطر خرید بیشتری نسبت به محصولات مشابه و بدون گواهینامه ی سطوح یکپارچگی ایمنی میدهد . سطح تأیید شده برای این مدل از Kromschroder سطح 3 است. و همانطور که در جدول بالا ذکر شد در بازه ی %99/9 الی %99/99 مهندسی ایمنی شده است.
مطالعات خطر و عملیات یا HAZAOP چیست ؟
تا به اینجای کار Safety در تأسیسات صنعتی از مراحل ساخت اولیه تا لایه های مختلف ایمنی و حتی تعبیه کردن سیستم های کنترلی جایگزین را شامل شد . هریک از اقداماتی که تا به حال توضیح داده شد درصدی از ایمنی پلنت ها را تضمین میکنند. و استفاده ی تمام آنها در کنار هم میتواند ریسک های ناشی از فرآیندها را با درصد قابل توجهی کاهش دهد. و مانع بروز فجایع انسانی و اقتصادی شود . اما خوب است مطالعاتی هم در زمینه ی پیشگیری قبل از وقوع حادثه وجود داشته باشد . این مطالعات تحت عنوان Hazard & Operability Study یا HAZOP به معنی مطالعات خطر و عملیات در تیم های حرفه ای انجام میپذیرد . مهندسین ایمنی به پیش بینی خطاهای قابل اتفاق دقت میکنند. و به کمک تکنولوژی و شبیه سازی هایی که انجام میدهند در صدد جلوگیری از وقوع این ریسک ها هستند.